- Kan VR je helpen beter met kanker om te gaan?
- VR zorgt voor effectievere behandeling van hersenletsel
- Bang voor de tandarts? VR kan je er vanaf helpen
Virtual reality (VR)-technologie werd ooit bijna uitsluitend in de entertainmentwereld gebruikt, maar dit is de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd. Deze technologie heeft zijn weg namelijk ook naar allerlei andere sectoren gevonden. Een van de sectoren waarin VR een steeds prominentere rol begint te spelen is de gezondheidszorg. Hierdoor veranderen therapeutische benaderingen en worden nieuwe, interactieve behandelingen mogelijk die de betrokkenheid en het herstel van patiënten aanzienlijk verbeteren. Met VR kun je een gesimuleerde omgeving creëren waarin patiënten op een realistische maar gecontroleerde manier met hun zorgverleners kunnen interacteren, en dit heeft met name een transformerende impact op degenen die fysieke, cognitieve of psychologische therapieën ondergaan. Deze VR-omgevingen zijn zorgvuldig ontworpen om het therapeutische traject van patiënten te ondersteunen. Voor mensen die te maken hebben met geestelijke gezondheidsproblemen, zoals angst, depressie of PTSS, biedt VR bijvoorbeeld een veilige manier om de confrontatie met triggers aan te gaan, tijdens cognitieve gedragstherapie stap voor stap vooruitgang te boeken, en coping-mechanismen te leren.
Deze gecontroleerde blootstelling is bijzonder waardevol, omdat deze kan worden aangepast aan de voortgang van de patiënt en de strategie van de therapeut, waardoor een persoonlijker hersteltraject ontstaat. Ook bij fysieke revalidatie kan het gebruik van VR-technologie aanzienlijke voordelen bieden. Het stelt patiënten die herstellen van blessures of operaties in staat om oefeningen in een gesimuleerde maar waarheidsgetrouwe omgeving uit te voeren. Er is aangetoond dat dit de neuroplasticiteit bevordert: het vermogen van de hersenen om zichzelf te reorganiseren en nieuwe verbindingen te vormen. Patiënten worden door deel te nemen aan spelachtige scenario’s vaak meer gemotiveerd om hun oefeningen te voltooien, wat kan leiden tot een sneller en effectiever herstel. Voor mensen die lijden aan chronische pijn, biedt VR een meeslepende ervaring die afleiding biedt en kan helpen om de pijnsignalen in de hersenen te verminderen, bijvoorbeeld tijdens pijnlijke procedures of periodes van verergering of tijdelijke toename van symptomen. Dit draagt niet alleen bij aan directe pijnverlichting, maar kan ook een waardevolle bijdrage leveren aan langetermijnstrategieën voor pijnmanagement.
“Wat zo bijzonder is aan VR, in vergelijking met het geven van een educatieve brochure of iets dergelijks, is dat het echt meeslepend is. Het helpt patiënten om als het ware ergens anders heen te gaan — naar een plek die niets met hun kanker te maken heeft — zodat ze in een betere gemoedstoestand kunnen komen en deze nuttige tools kunnen leren gebruiken”.
Amanda King, verpleegkundig wetenschapper en research fellow bij het National Cancer Institute (NCI)
Kan VR je helpen beter met kanker om te gaan?
Zoals velen van ons waarschijnlijk kunnen beamen, is het niet makkelijk om een tiener te zijn. Het is tijdens deze fase van ons leven dat we onze identiteit beginnen te vormen, voor het eerst romantische interacties ervaren en allerlei onderwijs- en carrièremogelijkheden beginnen te verkennen. Het is een belangrijke periode van persoonlijke ontwikkeling waarin we onze weg in de wereld vinden en de eerste stappen richting onafhankelijkheid zetten. Dit is al uitdagend genoeg, maar een plotselinge diagnose van kanker kan de zaken nog een heel stuk complexer maken. Hoewel kanker voor iedereen heftig is, kan deze ziekte vooral voor deze doelgroep extra ingrijpend zijn. Wanneer mensen op zo’n jonge leeftijd met een ernstige ziekte geconfronteerd worden, kan dit hun levenskwaliteit enorm beïnvloeden. Naast de verwoestende effecten die kanker heeft op iemands welzijn en ontwikkeling, kan het ook de educatieve voortgang verstoren en toekomstige carrièremogelijkheden beïnvloeden. Daarnaast kunnen kankerpatiënten ook te maken krijgen met mentale gezondheidsproblemen, zoals angst, stress, depressie, een laag zelfbeeld en gevoelens van isolatie. Deze uitdagingen kunnen hun therapietrouw beïnvloeden, waardoor hun kansen op herstel afnemen.
Uit onderzoek blijkt dat supportgroepen de veerkracht van adolescenten en jongvolwassenen tijdens kankerbehandelingen aanzienlijk kunnen vergroten en hun psychosociale resultaten kunnen verbeteren. Veel kankerpatiënten kunnen echter niet aan dit soort groepen deelnemen, onder andere vanwege de afstand, langdurige ziekenhuisopname of om andere redenen. XRPeds, een onderzoekslab binnen de afdeling Kindergeneeskunde van de Yale School of Medicine dat zich richt op de ontwikkeling van op XR gebaseerde klinische toepassingen, heeft een oplossing voor deze uitdaging ontwikkeld. Het lab heeft namelijk een VR-supportgroep opgericht waarin jongvolwassenen in een veilige, virtuele omgeving bij elkaar kunnen komen zonder dat ze daarvoor het huis uit hoeven. Zodra de patiënten een VR-headset opgezet hebben, worden ze — of eigenlijk hun avatar — naar een digitale versie van de behandelkamer van een therapeut getransporteerd. Net als bij Zoom-meetings zorgt VR-technologie voor een levensechte ervaring, waardoor de deelnemers het gevoel hebben dat ze daadwerkelijk samen in dezelfde ruimte zijn. Volgens Asher Marks, mededirecteur van XRPeds en universitair hoofddocent kindergeneeskunde aan de Yale School of Medicine, wijzen de eerste resultaten erop dat patiënten die aan de VR-supportgroep deelnamen meer veerkracht lieten zien. Dit biedt hoop dat deze innovatieve technologie kan bijdragen aan betere resultaten voor patiënten in deze specifieke demografische groep.
Uiteraard zijn adolescenten en jongvolwassenen niet de enigen die tijdens hun behandelingen psychische problemen ervaren. Datzelfde geldt ook voor anderen — zoals bijvoorbeeld patiënten met hersentumoren. Hun gevoelens van angst nemen bijvoorbeeld enorm toe naarmate het moment van een hersenscan of ander onderzoek dichterbij komt. “Patiënten beschrijven het altijd op dezelfde manier: ze leven van scan tot scan, en de periode voorafgaand aan deze scans ervaren ze echt als beangstigend. Er zijn eigenlijk geen interventies beschikbaar behalve ‘hier is een SSRI of een (ander) soort medicijn’’’, vertelt Amanda King, verpleegkundig wetenschapper en research fellow bij het National Cancer Institute (NCI) van de National Institutes of Health (NIH). Om dit probleem op te lossen, werkte NCI met zorgaanbieder AppliedVR samen om onderzoek te doen naar manieren waarop VR de angst bij hersentumorpatiënten kan verminderen. Bij het onderzoek waren twintig patiënten betrokken, die elk een VR-headset kregen met een keuze uit 50 verschillende scenario’s. Deze waren onderverdeeld in drie categorieën: virtueel reizen en levensechte ervaringen — zoals zwemmen met dolfijnen; begeleide ademhalingsoefeningen om de hartslag en het cortisolniveau te verlagen; en meditatiesessies. “Wat zo bijzonder is aan VR, in vergelijking met het geven van een educatieve brochure of iets dergelijks, is dat het echt meeslepend is. Het helpt hen om als het ware ergens anders heen te gaan — naar een plek die niets met hun kanker te maken heeft — zodat ze in een betere gemoedstoestand kunnen komen en deze nuttige tools kunnen leren gebruiken”, vertelt King.
“Met VR motiveer je mensen dus om de therapie te blijven doen, wat kan leiden tot een beter functieherstel”.
Anshul Dayal, de CEO van Neuromersiv
VR zorgt voor effectievere behandeling van hersenletsel
VR-technologie kan ook patiënten helpen die lijden aan traumatisch hersenletsel, dat onder andere kan worden veroorzaakt door beroertes, hartaanvallen, aneurysmata, vallen of auto-ongelukken. Deze patiënten ondergaan meestal langdurige revalidatieprocessen die bestaan uit saaie, repetitieve behandelingen waarbij patiëntbetrokkenheid vaak nogal te wensen overlaat — wat weer een negatieve invloed kan hebben op het herstel van de patiënt. Gelukkig kunnen ook deze revalidatieprocessen met VR aantrekkelijker gemaakt worden. Het Australische VR-bedrijf Neuromersiv heeft onlangs het Ulysses VR Upper Limb Therapy System gelanceerd, dat patiënten stimuleert om hun revalidatie te voltooien door in een virtuele omgeving verschillende gegamificeerde activiteiten uit te voeren. “Zodra je de headset opzet, word je volledig ondergedompeld”, vertelt Anshul Dayal, de CEO van Neuromersiv. “Net als bij gaming voel je ook hier de kracht van dopamine, waardoor je door wilt gaan. Met VR motiveer je mensen dus om de therapie te blijven doen, wat kan leiden tot een beter functieherstel”.
Een ander belangrijk onderdeel van het systeem is de slimme handschoen. Deze geeft realtime sensorische feedback vanuit de virtuele omgeving en helpt de patiënt zijn spieren te activeren. Het systeem maakt gebruik van functionele elektrische stimulatie (FES), waarbij kleine elektrische stroompjes naar de spieren in de onderarm worden gestuurd om extensie en flexie te stimuleren. Hierdoor kan de patiënt spieren activeren die hij anders niet zelfstandig zou kunnen bewegen. “Als de patient in VR zijn tanden probeert te poetsen, maar de virtuele tandenborstel gewoon niet kan pakken, kan de FES helpen bij de grijpbeweging door de flexie van de pols en vingers te stimuleren”, voegt Anshul toe. “Deze stimulatie creëert een feedbacklus die een katalysator kan zijn voor de hersenen om nieuwe neurale paden te vormen en verloren functies te herstellen. Dit wordt hersenneuroplasticiteit genoemd en is de sleutel tot functioneel herstel op de lange termijn”. De handschoen maakt ook gebruik van haptiek om tactiele feedback te geven in de vorm van een trillingseffect. Dit wordt op het deel van het lichaam gevoeld dat betrokken is bij de handeling die wordt uitgevoerd. Als de patiënt bijvoorbeeld zijn tanden poetst, voelt hij de trilling aan het uiteinde van zijn vingertoppen, waardoor de hersenen dat deel van het lichaam kunnen herkennen en de neurale verbindingen die door het letsel verloren zijn gegaan, opnieuw kunnen activeren.
Bang voor de tandarts? VR kan je er vanaf helpen
Er zijn maar weinig dingen waar (veel) mensen zich oncomfortabeler bij voelen dan een tandartsbezoek. Alleen al de gedachte dat je in die tandartsstoel ligt kan bij sommige mensen gevoelens van angst en stress oproepen. Er wordt geschat dat ongeveer 36 procent van de mensen in de VS bang is voor tandheelkundige behandelingen. Ongeveer 12 procent is hier zelfs extreem angstig voor. Bovendien zorgt deze angst ervoor dat tot 20 procent van de Amerikaanse volwassenen zelfs helemaal niet naar de tandarts gaat. “Regelmatig afzeggen en gemiste afspraken worden doorgaans in verband gebracht met tandartsangst of -fobie. En dit probleem komt dus vaker voor dan mensen denken”, zegt dr. Élise Morency, een tandarts in Saint-Constant, Canada. Gelukkig kan VR-technologie ook op dit gebied een oplossing bieden. Zo lanceerde Paperplane Therapeutics, een in Canada gevestigd softwarebedrijf dat gespecialiseerd is in de ontwikkeling van therapeutische VR-videogames, onlangs het nieuwe Dream Dental-systeem. Dit systeem is speciaal ontworpen om ervoor te zorgen dat patiënten zich tijdens tandheelkundige ingrepen beter kunnen ontspannen en zich comfortabeler voelen.
Dream Dental maakt de ervaring niet alleen aangenamer voor patiënten, maar zorgt er ook voor dat de behandelingen sneller afgerond kunnen worden, omdat het aantal onderbrekingen door de patiënt dankzij het VR-systeem sterk afneemt. “Dream Dental tilt de klinische tandheelkundige zorgstandaarden naar een hoger niveau. Dit nieuwe systeem kan zowel op zichzelf als in combinatie met voorgeschreven medicijnen worden gebruikt. Het heeft een aanzienlijke invloed op de manier waarop pijn en angst bij tandheelkundige behandelingen worden ervaren en gemanaged. Het zorgt voor meer comfort bij patiënten en verbetert de operationele workflows bij tandheelkundige klinieken, waardoor ook de overheadkosten omlaag kunnen. Gebruik van Dream Dental kan pijn, de perceptie van pijn en de herinnering aan pijn verminderen”, zegt Dr. Jean-Simon Fortin, medeoprichter en CEO van Paperplane Therapeutics. Dream Dental dompelt patiënten onder in een virtuele omgeving, waar ze verschillende spellen kunnen spelen of puzzels kunnen oplossen. Al deze VR-ervaringen zijn ontworpen om jou als patient tijdens de behandeling bezig te houden en je af te leiden van wat de tandarts doet. De headset heeft bovendien een ingebouwde camera waarmee je de tandarts vanuit je VR-omgeving ook kunt zien en horen.
Een laatste overweging
VR-technologie biedt ook in de gezondheidszorg steeds meer voordelen en maakt meer gepersonaliseerde, immersieve en effectieve behandelingen mogelijk, zowel op fysiek als op psychologisch vlak. VR biedt hoop op een sneller herstel voor mensen bij wie het leven door gezondheidsproblemen is ontspoord. Zo kan het gebruikt worden om jonge patiënten geestelijk en emotioneel te helpen omgaan met een ernstige ziekte of om patiënten die een langdurig en moeizaam revalidatieproces ondergaan extra te motiveren. Naarmate de technologie zich verder ontwikkelt, kunnen we verwachten dat VR in de toekomst steeds meer in allerlei behandelmethoden in de zorg zal worden geïntegreerd. Denk aan geavanceerdere simulaties, realtime feedback en op maat gemaakte ervaringen die aansluiten bij de specifieke behoeften van elke patiënt. Dit zal niet alleen de effectiviteit van de behandelingen vergroten, maar ook de gezondheidszorg toegankelijker, persoonlijker en patiëntgerichter maken dan ooit tevoren.